Şanghay'da Türkiye'ye ilk görev, 2017 Enerji Kulübü Dönem Başkanlığı

Şanghay İşbirliği Örgütü Türkiye'yi  2017 yılında Enerji Kulübü Başkanlığı'na seçti. Şanghay İşbirliği Örgütü hakkında Dışişleri Bakanlığı sitesinden edindiğimiz bilgiler.

Örgütün Amacı: Üye ülkeler arasında karşılıklı güven, iyi komşuluk ve dostluk ilişkilerinin güçlendirilmesi, bölgesel barış, güvenlik ve istikrarın korunması için ortak çaba sarfedilmesi, terörizm, köktencilik, ayrılıkçılık, örgütlü suçlar ve yasadışı göçle ortak mücadele edilmesi, ayrıca siyaset, ekonomi, bilim ve teknoloji, kültür ve eğitim, enerji, çevre konularında işbirliğinin geliştirilmesidir.
Kuruluş Tarihi: 15 Haziran 2001
Merkezi: Pekin
Genel Sekreteri:  Rashid Alimov (Tacikistan)

Üye Ülkeler: Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu, Kırgızistan, Tacikistan, Kazakistan, Özbekistan (Kurucu Üyeler)

Afganistan, Moğolistan, İran, Hindistan, Pakistan (Gözlemci Ülkeler)

Türkiye, Sri Lanka, Belarus, (Diyalog Ortağı Ülkeler)

Örgütün Tarihi

ŞİÖ ilk olarak 1996 yılında ÇHC, RF, Kırgızistan, Tacikistan ve Kazakistan tarafından üye ülkeler arasında güvenin arttırılması, sınır bölgelerinin silahsızlandırılması ve bölgesel işbirliğinin teşvik edilmesi amacıyla “Şanhay Beşlisi” adıyla kurulmuştur.

1996 ve 1997 yıllarında anılan beş ülkenin Devlet Başkanları sırasıyla Şanhay ve Moskova’da bir araya gelerek “Sınır Bölgelerinde Askeri Güvenin Arttırılması” ve “Sınır Bölgelerinde Askeri Güçlerin Azaltılması” Anlaşmalarını imzalamışlardır. 1998-2000 yılları arasında zirve toplantıları sırasıyla Almatı, Bişkek ve Duşanbe’de yapılmış ve üye ülkeler, sınır bölgelerinde güvenin arttırılması yollarının yanı sıra, siyaset, ekonomi ve güvenlik gibi alanlarda da görüş alışverişinde bulunmaya başlamıştır.

14-15 Haziran 2001 tarihlerinde Şanhay’da düzenlenen Devlet Başkanları Zirve toplantısında, uluslararası düzeyde ve üye ülkelerde yaşanan gelişmeler ışığında, terörizm, ayrılıkçılık ve köktencilikten kaynaklanan tehditlerle mücadeleye yönelik işbirliğinin daha etkin şekilde yürütülmesi için Şanhay Beşlisi’nin bölgesel bir örgüt haline dönüştürülmesi kararlaştırılmıştır. Bu çerçevede anılan Zirve’de Özbekistan’ın “Şanhay Beşlisi”ne katılımına ilişkin bir Ortak Deklarasyon kabul edilmiş ve 6 ülke tarafından imzalanan “Şanhay İşbirliği Örgütü’nün Kurulmasına Dair Deklarasyon” ile örgüt resmen hayata geçirilmiştir. Sözkonusu toplantıda ayrıca, “Terörizm, Ayrılıkçılık ve Köktencilikle Mücadele Hakkında Şanhay Sözleşmesi” imzalanmıştır.

14 Eylül 2001 tarihinde Almatı’da düzenlenen ilk ŞİÖ Başbakanları toplantısında, “Bölgesel Ekonomik İşbirliğinin Temel Hedef ve Yönelimleri ile Ticaret ve Yatırım Alanlarında Daha Uygun Koşulların Oluşturulması Sürecinin Başlatılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası” imzalanmış, ayrıca, ŞİÖ Başbakanları düzenli toplantı mekanizmasının tesis edildiği açıklanmıştır. Halihazırda diğer toplantı mekanizmalarının yanında, yılda bir kez gerçekleştirilen ŞİÖ Devlet Başkanları Zirvesi ve ŞİÖ Hükümet Başkanları Konseyi toplantıları en üst düzey mekanizmaları teşkil etmektedir. Devlet Başkanları Zirvesi ile karşılaştırıldığında, Hükümet Başkanları toplantısının daha ziyade kalkınma meseleleri ve ekonomik işbirliği üzerinde durduğu ve Zirve'ye hazırlık mahiyetinde olduğu görülmektedir.

7 Haziran 2002 tarihinde St. Petersburg’da düzenlenen ŞİÖ Devlet Başkanları Zirvesi’nde imzalanan ŞİÖ Şartı’nda Örgüt’ün amacı, ilkeleri, yapısı, faaliyetleri, işbirliği alanları ve dış ilişkileri gibi hususlar ortaya konmuştur.

17 Haziran 2004 tarihinde Taşkent’te düzenlenen ŞİÖ Devlet Başkanları Zirvesi’nde “Gözlemci Statüsüne İlişkin Yönetmelik”, 2008 yılında Duşanbe’de düzenlenen Zirve’de ise “ŞİÖ Diyalog Ortaklığı Statüsüne İlişkin Düzenlemeler” kabul edilmiştir. 2010 yılında Taşkent’te düzenlenen Devlet Başkanları Zirvesi’nde örgütün genişleme şartlarını tespit eden “Genişleme Prosedürü Belgesi” kabul edilmiştir.

Son olarak, 15. ŞİÖ Devlet Başkanları Zirvesi 8-10 Temmuz 2015 tarihlerinde Rusya/Ufa’da yapılmıştır.
Zirve sonunda 19 belge kabul edilmiş, ŞİÖ’nün 2025 Kalkınma Stratejisi, 2016-2018 dönemi terörizm, ayrılıkçılık ve aşırılıkla mücadele programı gibi belgeler onaylanmıştır.

Zirve’de Hindistan’ın ve Pakistan’ın üyeliğe kabul edilmesine yönelik süreçler başlatılmış olup, Belarus’a gözlemci üyelik statüsü ile Azerbaycan, Ermenistan, Kamboçya ve Nepal’e diyalog ortağı statüsü verilmesine dair kararlar kabul edilmiştir.

ŞİÖ 14. Hükümet Başkanları Konseyi Toplantısı ise 14-15 Aralık 2015 tarihlerinde ÇHC’nin Zhengzhou şehrinde düzenlenmiştir.

2015-2016 ŞİÖ Dönem Başkanlığını Özbekistan yürütmektedir.

Türkiye’nin Diyalog Ortaklığı:

2008 Duşanbe Zirvesi’nde, Örgütle irtibat kurmak isteyen ve gözlemci konumunda olmayan üçüncü ülke ve uluslararası kuruluşlarla ilişkilerin kurumsal bir çerçeveye oturtulması amacıyla, “ŞİÖ Diyalog Ortaklığı Statüsü” adı altında yeni bir mekanizma ihdas edilmiştir.

Diyalog Ortaklığı statüsü, gözlemci statüsüne sahip olmayan üçüncü ülkelerin Örgütle belirli alanlarda sınırlı işbirliği yapmalarına olanak sağlamaktadır. Bahsekonu statü, Örgütle kurumsal bağın derecesi bakımından ‘‘gözlemcilik statüsü’’nün altında, ‘‘misafir katılımcılar’’ statüsünün ise üzerinde yer almaktadır.

ŞİÖ, gözlemci üyeler ve diyalog ortaklarıyla temaslarını ilerletmeye yönelik özel bir mekanizma kurulması üzerinde çalışmaktadır. Bu kapsamda, ŞİÖ ortaklarıyla iletişimin yönetilmesine yönelik komite/komisyon tarzında çalışacak birimler oluşturulması hedeflenmektedir.

Türkiye, 23 Mart 2011 tarihinde Örgüt nezdinde Diyalog Ortağı Statüsü kazanmak üzere başvuruda bulunmuştur. Türkiye’nin Diyalog Ortağı Statüsü başvurusu 6-7 Haziran 2012 tarihlerinde Pekin’de düzenlenen ŞİÖ Devlet Başkanları Zirvesi’nde onaylanmıştır. Diyalog Ortağı olarak Türkiye ile ŞİÖ arasında işbirliği modalitelerine ilişkin Mutabakat Belgesi 26 Nisan 2013 tarihinde Almatı’da o dönem Dışişleri Bakanlığı görevini icra eden Sayın Ahmet Davutoğlu ile ŞİÖ eski Genel Sekreteri Dmitry Mezentsev tarafından imzalanmıştır. Bahsekonu belgenin ülkemizde onay süreci devam etmektedir. Diyalog Ortağı Türkiye ile ŞİÖ arasında, başta bölgesel güvenlik, terörle mücadele, uyuşturucu kaçakçılığı ve organize suçların önlenmesi ile ekonomik ve kültürel alanlar olmak üzere çeşitli konularda işbirliğinin geliştirmesini öngörmektedir.