Sözlü edebiyat dönemi

Sözlü edebiyat döneminde  ozan adı verilen şairler "kopuz" adlı sazlarıyla diyar diyar dolaşarak kültürel yayılmayı ve etkileşimi sağlamışlardır. Sözlü edebiyat dönemi özellikleri. 

SÖZLÜ EDEBİYAT GENEL ÖZELLİKLERİ:

 1. Sözlü edebiyatta dil arı bir Türkçedir, yabancı kelime yok denecek kadar azdır.

 2. Hece ölçüsü kullanılmıştır, nazım birimi dörtlüktür, şiirler genellikle 7'li, 8'li, 11'li hece kalıplarıyla yazılmıştır.

 3. Ürünlerin ortaya çıkışı SIĞIR (AV TÖRENLERİ), ŞÖLEN (DİNİ TÖRENLER ve EVLİLİK TÖRENLERİ), YUĞ (CENAZE TÖRENLERİ) şeklindedir.

SÖZLÜ EDEBİYAT ÜRÜNLERİ:

 KOŞUK-SAV-SAGU-DESTAN

KOŞUK: Aşk, ayrılık, yiğitlik ve doğa üzerine genellikle 7'li hece ölçüsüyle söylenen şiirlerdir.

 Kar buz kamuğ erişdü            Karlar buzlar hep eridi

 Tağlar suvı akışdı                  Dağların suyu aktı      

 Kökşin bulıd örüşdi                Gök rengi bulutlar belirdi

 Kayguk bolup üğrişür Bulutlar kayıklar gibi sallanır

sözlü edebiyat: koşuk -          halk edebiyatı: koşma            -           divan edebiyatı: gazel

SAGU: Ölen bir kimsenin arkasından yakılan ağıt şiirleridir. "Yuğ" adı verilen cenaze törenlerinde ölen kişinin yiğitlikleri, iyilikleri ve yardımseverliği anlatılır. Genelde devlet büyüklerinin ardından yakılan ağıtlardır.

 sözlü dönem : sagu    halk edebiyatı : ağıt -            divan edebiyatı : mersiye

ÖRNEK:

 Alper Tunga Öldi mü?           Alper Tunga öldü mü?

 Issız ajun kaldı mu?               Kötü dünya kaldı mı?

 Felek öcün aldı mu?              Felek öcünü aldı mı?

 Emdi yürek yırtılur    Şimdi yürek yırtılır

 SAV: Atasözü ya da özlü söz demektir. Günümüzdeki atasözlerinin ilk halidir. Yaşam boyu insanlar bazı sorunlarla karşılaşırlar işte bu durumları bazen bir cümleyle kısa ve öz dile getirirler, zamanla bu sözler atasözüne dönüşür. Bunların sözlü edebiyattaki karşılığına "sav" denir.

ÖRNEK:

 Yabgusakda ev bolmas.                    Mezarlıkta ev olmaz.

 Tağ tağga kavuşmaz, kişi kişiğe kavuşur. Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur.

DESTAN: Toplumu derinden etkileyen olayların anlatıldığı mazmunlardır (şiirlerdir). Savaş, göç, kuraklık vb. doğal afetlerin yol açtığı büyük olayların yaşandığı dönemden her yere ve başka zamanlara ulaşacak şekilde yayıldığı kahramanlıkların destanlaştırıldığı şiirlerdir.

 ÖRNEK: Bozkurt Destanı, Ergenekon Destanı, Yaratılış Destanı...

(e-karaman)